Avukat Elvan Kılıç, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü kapsamında, engelli bireylerin seyahat hakları konusunda açıklamalarda bulundu. Kılıç: Seyahat etmek, insanların yaşam kalitesini yükselten önemli bir faaliyettir. Bu faaliyetlere erişim herkes için temel haktır, diyerek engelli bireylerin temel haklarına dikkat çekti.
Kılıç açıklamalarına, “Engelliler için seyahat etme hakkının kısıtlanması hatta bu hakların kendilerine verilmemesi anayasal hak ve özgürlüklerin ihlali anlamına gelmektedir. Bu durum eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaktadır ve engellilerin hayata tam olarak katılımlarını sağlamak için çok sayıda girişim ve düzenleme gerçekleştirilmiştir.” İfadeleri ile devam etti.
Engellilerin de tıpkı toplumdaki diğer bireyler gibi seyahat hakları bulunduğunu, seyahat hakkının Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi 18. Maddesinde düzenlenmiş olup Türk Anayasası’nda 23. Maddede hüküm altına alındığını belirtti.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ENGELLİ HAKLARI SÖZLEŞMESİ
3 Aralık Dünya Engelliler Günü olarak bilinmektedir. Ülkemizde engellilere ilişkin haklar 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Engelliler Hakkında Kanun’da engelli birey, fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen birey olarak tanımlanmıştır.
Uluslararası hukukta da oldukça önemli düzenlemelerin mevcut olduğunu belirten Kılıç; “Bunlardan bir tanesi ülkemizin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’dir. Bu sözleşmeye taraf olan devletlerin birtakım yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerden bir tanesi ve en önemlisi de BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nde belirtilen hakların uygulanması için gerekli tüm yasal, idari ve diğer tedbirleri almaktır.” Diyerek bilgilendirmelerine devam etti.
Yine bu sözleşmeye göre; engelliler aleyhinde ayrımcılık teşkil eden yürürlükteki hukuk kurallarını, düzenlemeleri, gelenekleri ve uygulamaları değiştirmek veya ortadan kaldırmak için gerekli olan, yasama faaliyetleri dahil uygun tüm tedbirleri almak; tüm politika ve programlarda engellilerin insan haklarının korunmasını ve güçlendirilmesini dikkate almak, kamu otoritelerinin ve kurumlarının bu Sözleşmeye uygun davranmaların sağlamak da devletlerin yerine getirmeleri gereken başkaca bir yükümlülüklerden biri olduğunu belirtti.
ÜCRETSİZ VE İNDİRİMLİ SEYHAT KARTLARI
Kılıç şu bilgilendirmelerde bulundu:
Bu düzenlemelerden birkaç örnek vermek gerekirse;
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından çıkarılan “Ücretsiz veya İndirimli Seyahat Kartları Yönetmeliği” ile engellilerin aldıkları rapor doğrultusunda sahip olacakları engelli kimlik kartları ve seyahat kartlarıyla kendileri ve refakatçilerinin seyahat hakkından indirimli veya ücretsiz bir şekilde yararlanabileceğini düzenlenmiştir.
4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına ilişkin Kanun, ülkemizde engellilerin ücretsiz ve indirimli seyahat haklarını düzenlemektedir. Kanunun 1.Madde Ek fıkrasında “sağlık kurulu raporuyla %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen Türk yolculuk ettikleri refakatçileri, demiryolları ve denizyollarının şehir içi ve şehirlerarası hatlarından, belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehiriçi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanırlar.” hükmü düzenlenmiştir.
Yine aynı kanun çerçevesinde belirlenen esaslar doğrultusunda engelliler seyahatlerde indirimden yararlanabilmektedir. Türk Hava Yolları Tarafından Belirlenen Usul ve Esaslarda engellilere indirim uygulanmaktadır.
Yine 4736 sayılı Kanun kapsamında, engelliler, Devlet Demir Yolları ana hat yolcu trenleri ile seyahat edilmesi halinde %50 indirimden yararlanabilir.
YÜKSEK HIZLI TRENLERDEKİ ENGELLİ KONTENJANININ AZALTILMASI İLE ENGELLİLERİN ÜCRETSİZ SEYAHAT HAKLARI İHLAL EDİLMİŞTİR
Son zamanlarda Covid-19 sebebiyle engellilerin seyahat haklarının kısıtlandığının altını çizen Kılıç; “Trendeki kotaların kaldırıldığı görülmektedir, özellikle Yüksek Hızlı Trenlerdeki engelli kontenjanının azaltılması ile engellilerin ücretsiz seyahat hakları ihlal edilmiştir. Her ne kadar daha sonrasında engelli kotasının kaldırıldığına ilişkin son değişiklikler yapılsa da Covid sebebiyle engellilerin seyahat haklarının kısıtlanması yeterli bir gerekçe olarak görülmemektedir. Kısıtlamanın Anayasa’ya aykırı olmayacak şekilde yapılması gerekmektedir.” Açıklamalarında bulundu.
Kota kaldırılsa da çoğu engelli vatandaş ücretsiz olarak binme hakkının bulunduğu trenlerde bilet ücretlerinin ödendiğini ve engelli vatandaşların bu bilet ödemelerinden bir mağduriyetleri oluştuğuna da dikkat çekti.
“AYRIMCILIK SUÇU OLUŞTURABİLMEKTEDİR”
Avukat Kılıç; mağduriyetleri giderecek ve kısıtlamaların tekrar gelmesini engelleyebilecek yeni düzenlemeler getirilmesinin, engelli bireylere seyahat hakkının eşit koşullarda kullandırılması bakımından uygun olacağını belirtti.
“Çünkü yapılan kısıtlamalar bireylerin “engelli” olmasından dolayı yapılmakta olup bu durum ayrıca Türk Ceza Kanunu 122. Maddesi’ndeki ayrımcılık suçunu da oluşturabilmektedir.”
