İş yaşamının vazgeçilmezleri olan beyaz ve mavi yaka çalışanlar arasında İş Kanunu veya diğer mevzuatlar kapsamında kesin farklar söz konusu değil. Ayrım daha çok çalışma şartları ve nitelikler noktasında ortaya çıkıyor. Bu iki tip çalışan da organizasyon yapısında çok değerli ve bir diğerinin tamamlayıcısı konumunda. Mavi ve beyaz yakanın birlikte ve uyumlu çalışmadığı bir şirket organizasyonunun başarılı olması mümkün değil.
BEYAZ YAKA TARİHÇESİ
Beyaz yaka ifadesi, Türkiye’de ağırlıklı olarak 1990’lı yıllardan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. İngilizcedeki “White Collar” ifadesinden çevrilerek Türkçeye kazandırılan tabirin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kullanımı ise 1930’lu yıllara kadar uzanır. Masa başı çalışanlarının işçi grubundan ayrılması amacıyla ortaya çıkan ifade, toplumsal grupların ve katmanların kısaca ayırt edilebilmesi için sıklıkla kullanılır.
PEKİ, NEDEN BEYAZ VE MAVİ RENKLER?
Sahada beden gücünü kullanarak çalışan kişinin kıyafetinin çabuk kirleneceği sonucundan yola çıkarak bu çalışan grubunun üniforma rengi mavi olarak adlandırılmış. Ofiste çalışan, genelde çalışma ortamı temiz olan çalışan grubunun rengi ise beyaz. Beyaz yaka, iş dünyasında en çok karşılaşılan ifadelerden biridir. İş yaşamında bedensel değil, zihinsel gücüyle var olan, diğer gruplara göre daha yüksek eğitimli ve donanımlı çalışan kesimini ifade etmek için kullanılan beyaz yaka tabiri, kariyer planlaması yapanlar açısından da son derece önemlidir.
BİR DE ALTIN YAKA VAR
Son yıllarda beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışanlara ek olarak, altın yakalı çalışan kavramı ortaya çıkmıştır. Altın yakalılar; iyi eğitim görmüş, yüksek vasıflı, teknolojiyi çok iyi kullanabilen üst düzey beyaz yakalılar için kullanılan bir tabirdir. Bu sınıfa dahil olanların en önemli özellikleri, mevcut olan yüksek teknoloji ürünü iletişim olanaklarını, bilgisayarları ve teknolojiyle çalışan her türlü araçları kullana bilmeleridir. Teknolojinin üst düzeyde kullanıldığı alanlarda ve sorunların olduğu firmalarda büyük ücretlerle transfer ve istihdam edilirler, genelde özerk çalışırlar.
BEYAZ YAKA – MAVİ YAKA ARASINDAKİ GENEL FARKLAR
– Mavi yaka işçi sınıfı, beyaz yaka ise ofis çalışanı olarak biliniyor.
– Mavi yaka zihinsel gücünün yanında ağırlıklı olarak beden gücünü de kullanıyor. Beyaz yakanın iş gücü kaynağı ise zihinsel gücü ve masa başı iş faaliyetleri.
– Mavi yaka için çalışma ortamı fabrika, endüstriyel alanlar ya da bizzat saha olabilir. Yani mavi yaka mesaisini ayakta çalışarak geçiriyor. Beyaz yaka ise ofiste oturarak çalışıyor.
– Beyaz yaka için genellikle kesin kıyafet kuralları var. Beyaz yaka tıraş olmalı, hiç değilse derli toplu giyinmeli. Spor giyinen ofis çalışanlarının popülasyonu artsa da hala çok yaygın değil. Mavi yaka ise giyim konusunda rahat. Spor kıyafetleri tercih edebilir ya da üniforma giymesi gerekebilir.
– İş Kanunu 63. madde gereği haftalık çalışma süresi 45 saat ve mavi yakalıların beyaz yakadan bu anlamda hiçbir farkı yok.
– Fazla mesai hem mavi yaka hem de beyaz yaka için söz konusu olabilir.
– Kanun nazarında beyaz yaka da mavi yaka da eşit.
SAPTAMA
Bir mavi yakanın ekonomik özgürlüğü kısıtlı ve geçim derdi içinde olduğu için ufku beyaz yaka gibi kariyer yarışı içinde olamıyor. Beyaz yaka ise kariyer sahibi olmak adına terfi aldıkça sorumlulukları artan ve yüklenen iş sayısına göre kazancı sabit kalanlardan. Beyaz yakalı insanları insan ilişkileri ve süreçler yorarken, bazı sektörlerde beyaz yakalılar olduklarından daha zengin, olduklarından daha kültürlü, olduklarından daha ayrıcalıklı zannediyorlar kendilerini ama değiller! Mavi yakalılarda da kişinin yaptığı iş üstüne kalıyor. Bir kere yapmaya gör… artık o iş sende ve senin işin oluyor. Dolayısı ile her iki yakanında yaka silktiği bir durum. Bazı işletmelerde yükselemeyen beyaz yakalı yapmışlar. Hatta o tip işletmelerde mavi yakanın emekli olması bile hayal. İnsanlar hayatlarına hemen hemen hangi sınıfta başlamışlar ise o sınıfta iş hayatını bitiriyorlar. Aslında şu sıralar popüler olan tek bir cümle ile anlatım şu olsa gerek; “Hayaller beyaz, gerçekler mavi yaka”.
Sonuç olarak; Biraz beyaz, biraz mavi ile çalışanların Türkiye ortalamasında iş hayatı devam etmektedir. İster mavi olun, ister beyaz, isterseniz de altın yaka, doğru sektör, doğru işletme ve doğru bölümü seçmediğiniz ve bunu öncelik haline getirmediğiniz sürece yaka renginin ne önemi olabilir ki! Önemli olan iki yakamızın bir araya gelebilmesidir. Yaptığımız işe emek harcarsak, özen gösterirsek ve o iş ile ilgili yapılanın dışında geliştirici başka şeylerde yaparsak ister mavi olsun ister beyaz işte o zaman o işteki haklı gururunuzun rengi olmuyor. İnsanın severek yaptığı işin yaka rengi ya da sınıfının ne kadar önemi var ki?
“Emek ver, kulak ver, bilgi ver ama sakın boş verme.” demiş Mevlânâ Celaleddin Rumi.
Eyvallah, kalın sağlıcakla…
Hünkâr HACITALİPOĞLU
İnsan Kaynakları Yöneticisi
Yönetici ve Yaşam Koçu
