2018 turizm beklentimize başlamadan önce, 2016 ve 2017 yıllarına genel olarak bakmamız gerektiğini düşünüyorum. Verilere göre 2014 ve 2015 yılları, Türk turizminin en parlak dönemi olmuştur. Sizlerin de bildiği gibi 2015 Kasım ayında Suriye sınırımızı ihlal eden Rus savaş uçağı, bu sınır ihlali sebep gösterilerek Türk jetleri tarafından düşürülmüştü. Bu nedenle Rus hükümeti, Türkiye ile ticari ilişkilerini gözden geçirerek, hepsini belirsiz süreyle askıya aldı. Ve yine Rus uçağını düşürmemizi sebep göstererek, 2016 yılında aldığı bir karar ile ticari ilişkiler içerisinde Türk turizminde en büyük paya sahip olanlardan biri olan vatandaşlarına ülkemize seyahat iznini vermeyerek ambargo koymuştu.
Ülkemiz turizminde çok büyük bir öneme sahip olan Rus misafirlerimiz 2014 yılında 4,5 milyon, 2015 yılında 3,6 milyon kişiyken, hiç beklenmeyen bu gelişme karşısında rakamlarda sarsıcı etkiler dalgalar halinde yayıldı, çok büyük bir düşüş yaşandı. Ruslar, Alman misafirlerimizden sonra ülkemize turist olarak gelen en kalabalık gruptur. 2016 yılında sadece Rus turistleri kaybetmedik, maalesef kısmen Avrupa pazarında da kayıplar yaşadık. Siyasi politikalar ve ülke güvenliği nedeniyle Avrupa’da en büyük pazarımız olan Almanya’da yüzde 40’a varan ve diğer Avrupa ülkelerinde de hiç azımsanmayacak kayıplar yaşadık.
Bu olumsuzluklardan dolayı, 2016 yılında Türk turizminde çok büyük bir kayıp yaşandı. Birçok oteller açmadı, daha doğrusu açamadı, çok az sayıda otel de geç açtı. Başta çalışan personel olmak üzere, turizmin lokomotifi olan ve lojistik destek veren 50’ye yakın tedarikçi büyük kayıplar yaşadı. Meslek hayatım süresince turizmde gözlemlediğim, her 3-4 senede bir çeşitli siyasi nedenlerden dolayı sarsıcı krizler yaşanması. Turizm diğer sektörlere benzemediği için, bir gecede oluşan herhangi bir olumsuzluk anında etkisini gösterir ve tekrar toparlanması 3-4 seneyi bulur. Tam turizm bu yıl çok güzel oldu deriz, hemen arkasından bir olumsuzlukla karşı karşıya kalırız. Bu olumsuzluklar genelde siyasetçilerin istikrarsızlıklarından meydana geliyor.
Bu kötü durumdan turizmciler, hep kendi çabaları ile tekrar ayağa kalmayı başarmışlardır. Maalesef ki devletten pek de dişe dokunur bir destek gelmemektedir. Diyanete verilen bütçenin ancak yarısı Turizm Bakanlığı’nın bütçesini oluşturmaktadır. Hükümetin turizme ne kadar destek verdiğini bütçe rakamında da görebilmekteyiz. Uzun zamandan beri otelcilerin beklediği yasa tasarısı bir türlü çıkarılmamaktadır. Mahalle arasında bir kuaför dükkanı açmak isteseniz, o kişi hakkında yeterlilik belgesi aranmaktadır. Oysa otelde yöneticilik yapacaksanız, kimse size yöneticilik belgesi sormaz. Çünkü bu belgeyi verecek merci de yoktur. Sadece daha önce çalıştığınız yerler, iş için referansınız olur.
2017 yılında ise, Türk ve Rus hükümetlerinin tekrar iyi ilişkiler kurma çabaları ve sonucunda Rus pazarının tekrar açılması, turizmcilerinin de desteğiyle işler olumlu yönde ilerlemeye başladı. Bu pazarın tekrar açılması ile 2014 yılında gelen Rus turist sayısını yakaladığımızı söyleyebiliriz. Ama Avrupa pazarı, yukarıda bahsettiğim nedenlerden dolayı aynı tepkiyi göstermedi. Avrupa’da Almanya dışında diğer ülkelerde çok az da olsa kayıplar durdu ve yukarıya doğru kıpırdanma başladı. Bu da ileriye yönelik umudumuz oldu.
2017 yılı sonuna geldiğimizde Rusya pazarının büyük desteği ve çok az da olsa Avrupa pazarı, İran ve Ortadoğu’nun katkıları ile yaralarımızı sarmaya başladık. 2017’de düzelmeye başlayan turizm ile yüzler gülmeye başlamıştı. Bu gülümseme, 2017 senesinin tatminkar bir dolulukla geçmesinden çok, ileriye doğru umut vermesinden kaynaklanmaktaydı. Özetlemek gerekirse, son iki yılın Türk turizmi için duraklama ve gerileme yılları olduğunu düşünebiliriz. Bazı pazarlarda yaşanan kayıplar, diğer pazarlarda ciddi anlamda rekabeti doğurmuştur. Bu rekabetten dolayı kalitede ve bilhassa fiyatlarda ciddi şekilde ödünler verilmiştir. İlk önce kaç kişinin ülkemize geldiği konuşulur, ama önemli olan kaça geldiği ve ülkemize kişi başı ne kadar döviz bıraktığıdır.
Gelelim 2018 yılının nasıl olacağı tahminlerine… 2016 yılında bizi tercih etmeyen turistler; İspanya, Yunanistan ve diğer Akdeniz ülkelerine yöneldiler. Fakat bu ülkedeki tesislerin gerek bizlerdeki gibi yeni ve çoğunun 5 yıldızlı tesisler olmaması, gerekse fiyatların yüksek olması, verilen hizmetin ve misafirperverliğin bizdeki standartlarda bulunmaması, dolu olan otellerin iyice şımarması ve kalitesiz hizmet almalarından dolayı turistlerde büyük bir rahatsızlık yaşattı. Bu sebeple öngörümüz, 2018’de tekrar bizim ülkemize yönelecekleridir. Diğer ülkelerle kendimizi karşılaştırdığımızda fiyat, kalite ve hizmet dengesini bizim lehimize açık ara önde götürdüğümüz görülüyor. Uzun bir süre de bunun böyle olacağını tahmin etmekteyim.
2017 senesinde iyi bir hava yakaladık. Bu doğal olarak 2018 senesine de yansıyacaktır. Bu yılın iyi geçeceği, kış aylarındaki turizm fuarlarında alınan verilerden de anlaşılmaktadır. Şu ana kadar olan gerek WTM (Londra Fuarı) gerekse Utrecht Turizm Fuarı’nda (Hollanda) alınan erken rezervasyonların yüksek olması moralleri yükseltmiştir. Almanya pazarında da Türkiye destinasyonunda düşüşlerin durduğu, hatta yavaş da olsa yükselmeye başladığını gözlenmekteyiz.
2018 yılında doluluğun, 2014 yılı kadar olmasa da 2015 yılı doluluk oranını yakalayabileceği öngörülüyor. Fakat, 2014 yılının ortalama oda fiyatlarına yaklaşabilmek için birkaç yıl daha beklememiz gerekecektir. İşler iyi gidiyor, piyasalar normale döndü diye düşünen tesisler fiyatlarını yükseltmeye kalkarlarsa, hayal kırıklığına uğrayacaklardır. Sabırla beklemeleri gerekmektedir. Bu olumlu havanın devam etmesinin şimdilerde ülkemizden çıkacak iyi haberlerle ilgisi çok büyüktür.
Her çıkan kriz sonrasında turizm yöneticileri çıkış yolları aramış ve bu kötü gidişatı kısa sürede ülkemiz lehine çevirmesini bilmişlerdir. 2016 yılındaki büyük düşüşün akabinde Hindistan ve Çin pazarı araştırılmaya başlanmış olup, yapılan ikili görüşmelerde ileriye dönük iyimser haberler gelmektedir.
Ergin DOLAPÇIOĞLU
