Bazı kitaplar vardır ki, insanı uzaklara götürür, ilham verir, heyecanlandırır ve belki de en güzeli yeni rotalar için fikirler verir. İşte gezi tutkunları için derlediğimiz 40 kitaplık liste…
1) Homeros – Odysseia
Seyahat kitabı/yazını denince Egeli hemşehrimiz Homeros’un Odysseia’sı ile başlamadan edemezdik. Azra Erhat ve A. Kadir ’ın çevirisini okumanın zevkini, Antik Yunanca aslı haricinde, başka hiçbir dilde bulamayacağınıza garanti verebilirim.
Hala okumayanlara konusu şöyle: İthaka Kralı Odysseus, Truva Savaşı’ndan sonra tutsak düşmüştür ve bir adada tutuklu olarak yaşamaktadır. 10 yıl sonra Tanrılar tarafından yurda dönmesine izin verilen Odysseus’un on iki gemisi ve yoldaşlarıyla tehlikeli ve oldukça uzun bir yolun ardından yirmi yıl sonra yurduna ve karısına kavuşmasıyla sonlanan seyahatini anlatır.
2) Evliya Çelebi – Seyahatname
1630 Ağustos’unda rüyasında Muhammed Peygamber’i gördüğünü söyleyen Çelebi, kendisinden yanlışlıkla “şefaat” yerine “seyahat” dileyince yollara düşer.
2011 yılı Evliya Çelebi’nin doğumunun 400. yılıydı. Evliya Çelebi yalnız Türk milletinin seyyahı ve kültür insanı değil; O dünyanın bir seyyahı ve kültür insanıdır. Onun içindir ki, UNESCO 2011 yılını “Evliya Çelebi’yi Anma Yılı” ilan etmiştir.
17. yüzyıl Osmanlı toplumundan “insan manzaraları” için birebir.
3) Marko Polo – Marko Polo’nun Maceraları
Marko Polo’nun eski mapusdaşı Rustichello de Pisa tarafından yazılan 13. yy’a ait roman Marko Polo’nun Asya; İran, Çin ve Endonezya’daki yolculuğunu ve Kubilay Han ile karşılaşmasını anlatır. 17 yaşında maceralarına başlayan Venedikli Marko Polo dünya tarihinin en ünlü seyahat kitaplarından birinin ana karakteri olmayı becermiştir.
4) Piri Reis – Kitab-ı Bahriye
Osmanlı’nın en önemli deniz adamlarından biri olan Amiral Piri Reis’in Akdeniz kıyılarının coğrafyasını detaylı bir şekilde anlattığı kitabı 16. yy’da yazılmıştır. Akdeniz kıyılarında seyahat eden denizcilerin kötü hava koşullarında nerelere sığınacakları, geçitler, boğazlar, körfezler ve limanlar hakkında detaylı bilgiler ve örnek rotalar bulunur. 5 yıl arayla iki ayrı sürümü yazılan kitabın ikincisi Kanuni Sultan Süleyman’a sunulmak için hazırlanmıştır. Öyle de bir kılavuzdur.
5) Seydi Ali Reis – Mirat-ul Memalik (Memleketlerin Aynası)
Seydi Ali Reis’in 16 yy’da Hindistan ve Bağdat arasında süren yolculuğunu, gördüklerini, gezdiklerini ve yaşadıklarını anlatan kitap, Seydi Ali Reis’in uğradığı memleketler, tanıştığı hükümdarlar ve tanık olduğu olaylar hakkında bilgi vermektedir. 16 yy’daki doğu dünyasını anlamak için mutlaka okunması gereken bir eserdir.
6) Jonathan Swift – Gulliver’in Gezileri
Listede kendisinden önce gelen kitaplara göre biraz daha farklı bir kitap aslında Gulliver’in Gezileri ve bunun sebebi sadece fantastik öğeler taşıması değil. İşini batırdıktan sonra uzak denizlere yolculuk eden Lemeul Gulliver’in hikayesini anlatır; uzun bir deniz yolculuğundan cüceler ülkesine oradan devler ülkesinde tutsaklığa ve daha nicesine… İlk yayınlandığına oldukça tartışmaya yol açan kitap, birçok politik çatışmadan, güç arzusundan ve insan doğasından bahseden hiciv niteliğinde bir eserdir. Jonathan Swift’in ölümsüz eseri seyahat tahayyülünüzü genişletmek için birebir.
7) Gertrude Bell – Çöl Kraliçesi
Geçmiş yüzyılın en cesur ve gezgin kadınlarından Gertrude Bell, Kraliçe Victoria döneminin seçkin bir ailesi ve ayrıcalıklı sırt çevirip yaşamını Arabistan çöllerinde sürdürmeyi yeğledi. Bölgeyi karış karış gezerek haritalar çıkardı, kazılara katıldı. Çeşitli aşiretlerin ve hiziplerin üyesi olan siyaset adamlarıyla ve dini liderlerle olduğu kadar halka da kaynaştı. Gertrude Bell’in Arabistan’da böylesine benimsenmesi, Birinci Dünya Savaşı’nda İngiliz istihbarat servisinin onu en uygun kişi olarak görevlendirilmesiyle sonuçlandı. Arabistanlı Lawrence olarak bilinen T.E. Lawrence’ı da bir anlamda yetiştiren, ona yol gösteren, akıl hocalığı yapan, onun nüfuzlu kişilerle ilişki kurmasını sağlayan da Gertrude Bell oldu. Osmanlı’ya karşı Arap ayaklanmasında büyük etkisi olan Bell’in hikayesi hem gezi hem de tarih bakımından önemli.
8) Ernest Hemingway – Güneş de Doğar
Hemingway’in ilk romanı “Güneş de Doğar”, 1920li yıllarında Fransa ve İspanya’da iş için bulunan yaşayan Amerikalıların hayatlarından bir kesit sunmasının yanı sıra, okuyucuyu boğa güreşlerine ve daha birçok maceraya sürüklüyor.
9) Che Guevara – Motorsiklet Günlükleri
Che’nin ideolojisini beğenin, beğenmeyin bu harika gezi kitabını okumak her gezginin boynunun borcu. Bu hatırat sayesinde 23 yaşında bir tıp öğrencisiyken, arkadaşı Alberto Granado ailesini ve ilk aşkını arkasında bırakıp ile bir motorsiklet sırtında Güney Amerika’yı gezmeye çıkan Che’nin tanık olduğu eşitsizlikler, haksızlıklar ve kültürel çöküşlerin onun daha sonra dönüştüğü insanı nasıl katkı sağladığını incelemek mümkün.
10) Bruce Chatwin – Patagonya’da
Yalnızca bu kare bile Güney Amerika’nın en güney noktasının yaşadığı tezatlatlarla rağmen ne kadar güzel olduğunu özetlemeye yeter. Yazarımız Chatwin’in cümleleri ise bizi kelimenin tam anlamıyla bizi dünyanın öbür ucuna götürüyor.
11) Peter Aufschnaiter – Tibet’te Yedi Yıl
Brad Pitt ile özdeşleşmiş 1997 yapımı ABD filminin kitabı. Film; bir dağcının Tibet’te, 1944 ile 1951 yılları arasında, yedi yıl süren macerası boyunca yaşadıklarını ve geçirdiği değişimi konu alıyor.
12) Alex Garland – Kumsal
Alex Garland’ın 26 yaşında yazdığı ve dünyada senelerce yazın bestseller raflarında kalan kitabı. Birçoğunuz filmini izlemiş olabilirsiniz, ama kitabı çok daha güzel.
13) Temeşvarlı Osman Ağa – Gavurların Esiri
1724’te Avusturya’da savaş esiri düşen Temeşvarlı Osman Ağa’nın hikayesi. Belki de türünün Türkçe’de tek örneği.
14) James Cook – Dünyanın Çevresinde Yolculuk Öyküleri
16 yaşında Kuzey Yorkshire’daki evinden ayrılıp bir balıkçı kasabası olan Staithes’e gidip orada çalışmaya James Cook’un deniz tutkusuyla başlayarak tüccarlığa, gemi kaptanlığına ve oradan amiralliğe yükselişinin öyküsü.
15) Elizabeth Gilbert – Ye, Dua Et, Sev
New York’ta yaşayan yazar Elizabeth, bir gecede boşanma kararı alır. David Piccolo isminde birine aşık olmayı dener ama başarılı olamaz, daha önceden Bali’ye yaptığı bir ziyarette tanıştığı ‘iyileştirici’ lakaplı Ketut’un kehaneti üzere üç bölümden oluşan bir seyahate çıkar. Filmi efsane olmuş bir eserin daha kitabını şiddetle tavsiye ediyorum.
16) Mina Urgan – Bir Dinozorun Gezileri
Bestseller olan Bir Dinozorun Anıları’nın yazarı Mina Urgan, sonraları da yine aynı dobra dobra ama samimi üslubuyla gezilerini yazmıştı. Hocamıza kulak verelim.
17) Gizem Altın – Bir Bilet Al
Seyahat hakkında ben de en çok etki bırakan kitaptır. 2003 yılında interrail yapmadan önce okumuştum. Bazı bilgilerin güncellenmesi gerekiyor ama yine de hikaye bakımından hiçbir eksiği yok!
18) Jules Verne – 80 Günde Devr-i Alem
Çocukluğumun kitabı diyebilirim…Hala okumayanınız varsa, şimdi hemen bütün işlerinizi bırakın ve bir kitapçıya gidip bu kitabı alın. Kayıp çocuklunuz acilen sizi çağırıyor.
19) Murat Belge – İstanbul Gezi Rehberi
Murat Belge’yi köşe yazarı ve siyaset bilimci olarak tanıyorsanız, bir de bu kitabı okuyun. İstanbul hakkındaki derin bilgisi epey etkileyici. Bu yalnızca bir “gezi” kitabı değil, alternatif bir kent rehberi. Yalnızca Pera, tarihî yarımada, Boğaziçi ile sınırlı kalmamış ayrıca; Üsküdar’dan Pendik’e, Florya’ya, Küçükçekmece’ye kadar uzanıyor kitabın anlattığı hikayeler.
20) Sevan Nişanyan – Ankara’nın Doğusundaki Türkiye
Sevan ve Müjde Nişanyan, üşenmemiş Doğu ve Güneydoğu Türkiye’yi avuç içimize taşımış! “Ankara’nın Doğusundaki Türkiye”, aynı adı gibi, Kapadokya’dan başlayarak Çukurova, Hatay, Urfa, Mardin, Diyarbakır, Hakkâri, Van, Kars, Artvin, Tunceli ve Erzurum’u kapsıyor. Kitap pratik detayların yanı sıra (nerede kalıyor, ne yenir?), birçok küçük ayrıntıyı barındırıyor. Onları da keşfetmek okuyucuya kalmış.
21) Ansel Mullins, Yigal Schleifer – İstanbul Arka Sokak Lezzetleri
İstanbul’da yaşayan iki expat Ansel Mullins ve Yigal Schleifer beraber ‘İstanbul Eats, Exploring Culinary Backstreets’ kitabını yazmıştı. Bu kitap onun çevirisi niteliğinde. İki expat’in İstanbul yemek dünyası ile ilgili bilgisi her “doğma büyüme İstanbullu’yu” şaşırtacak düzeyde. Yemek fotoğrafları da, en az yemekler kadar iştah açıcı.
22) Saffet Emre Tonguç – Boğaz Hakkında Her Şey
Boğaz hakkında yazılmış kapsamlı ve güncel bir çalışma. Rehberimiz Saffet Emre Tonguç eşliğinde Cankurtaran’dan Rumeli Feneri’ne, Kadıköy ve Moda’dan Anadolu Feneri’ne kadar toplam 34 duraklık bir yolculuğa çıkıyoruz. İstanbul’da yaşayıp da bu kitabı okumamak, senelerce bu şehirde yaşayıp Boğaz’ı görmemek hissi yaratabilir.
23) Saffet Emre Tonguç – Avrupa’da Görülecek 101 Yer
Rehberimiz Saffet Emre Tonguç bizi bu sefer de bizi Avrupa’da gezdiriyor. 40 ülke ve 101 yerin anlatıldığı kitapta “nerede yenir”, “nerede kalınır” sorunlarının cevaplarının yanı sıra Avrupa’daki Osmanlı ve Türk izlerini de takip edebilirsiniz.
24) Barış Bakır – Sırt Çantamda Avrupa
Gizem Altın’ın Bir Bilet Al adlı kitabından sonra birçok genç gezgin kendini Avrupa yollarına atmıştı…Barış Çakır da herhalde bunlardan birisiydi. Paris, Venedik, Roma, Atina…hepsi bir biletle elinizin altında. Kitap ayrıca bir seyyahın ihtiyacını duyacağı temel sorulara cevap bulma iddiasını da taşıyor.
25) Mutlu Dinçer – Pedalımda 5 Ülke
Bir gün Denizli-Muğla-Antalya bisiklet yolculuğuna çıkan Sarıhan çifti, işin sonunun Karadeniz turuna, hatta Nepal’e kadar uzanacağına ihtimal vermiyorlardı. 3660 km. boyunca 10 ülkeyi kapsayan bir bisiklet serüvenini okuyun, ilham alın, (ve neden olmasın), siz de pedal çevirmeye başlayın!