Arkitera Mimarlık Merkezi Kurucularından Mimar Ömer Yılmaz, Erzurum’a bağlı Uzundere ilçesinde bulunan 2 bin yıllık Öşvank Manastırı ‘nın acilen UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınması gerektiğini bildirdi. Ömer Yılmaz, sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımda şunları dile getirdi:
“Bırakalım yanında yapılaşmaya izin verilmesini, fotoğrafa bir elektrik direği teli bile girmemeli. O kadar güzel, o kadar değerli, o kadar dünya mirasıdır. Erzurum’da bulunan Öşvank Manastırı gibi çoğu Artvin’de olan bu kiliseler, manastırlar UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne hemen girmelidir.”
VAFTİZCİ YAHYA’YA ADANMIŞ YAPI
Erzurum’a bağlı Uzundere ilçesinin Çamlıyamaç köyündeki Öşvank Manastırı, üzerinde yer alan kitabeye göre Bagratlı Hanedanlığı’ndan Magistras Bagrat tarafından 963-973 yılları arasında Mimar Öşklü Grigor’a inşa ettirilmiştir. Vaftizci Yahya’ya adanmış yapının büyük kubbesi, Bizans İmparatorları 2. Basileios ve 7. Constantin tarafından 1022-1028 yılları arasında onarılmış olduğu kayıtlarda yer almaktadır.
PLAN VE MİMARİ ÖZELLİKLERİ
Kilisenin ilk kuruluşunda kütüphane ve yemekhaneden oluşan bir manastır topluluğu şeklinde inşa edildiğini Takaıchvıli bildirmektedir, ancak bugün bunlardan yalnızca kilise ayakta kalabilmiştir. Öşkvank Manastırı; kapalı Yunan haçı, triconkhos ve bazilikal planın birleşmesi ile oluşan karma bir plana sahip olup, naos bölümü kapalı Yunan haçı biçimindedir. Batı kolu dışındaki üç kol, yarımşar kubbe ile genişletilerek triconkhos plan elde edilmiştir. Batı haç kolu ise dikdörtgen şeklindeki uzantısı ile bazilikal bir özelliği gösterir. Kilisenin asıl ibadet alanını oluşturan naos bölümü ve haçın kolları, tek katlı olarak düzenlenmiştir.
Apsisin yanlarındaki pastaphorion hücreleri ile kuzey ve güney eksedraların iki yanındaki mekânlar ve batı haç kolunun kuzeyinde bulunan bölümü ise iki katlıdır. Naosun üzerini örten kubbe, dört paye tarafından taşınmaktadır. Öşvank Manastırı, özellikle kaliteli düzgün kesme taş işçiliği, figürlü, bitkisel ve geometrik bezemeleri ilede dikkatleri üzerine çekmektedir. Yapıdaki hayvan mücadele sahneleri aziz ve kartal tasvirlerine bölgedeki İşcan ve Haho kiliselerinde de karşımıza çıkmaktadır. Öşkvank Manastırı’nın kubbe formunun ayrıca İslam mimarisindeki kümbet formu ile de benzer bir nitelik taşıması, dikkati çeken bir başka unsur olarakta karşımıza çıkmaktadır.
Malzeme bakımından da son derece kaliteli ve ince işçiliği görüldüğü Öşvank Manastırı, sarı renkte taş ile kaplanmıştır. Dayanıklılığını oldukça kalın iç dolgu duvarlarından almaktadır. Bu gün yer yer sökülen taş kaplamalara rağmen yapı, dolgu duvarları üzerinde durmaktadır. 1960’lı yıllara kadar cami olarak kullanılan manastır, üst örtüsünün yıkılması üzerine terk edilmiştir.
