Nüfusu 4 buçuk milyonu aşan İzmir şehrinde yer alan Gediz Deltası’nda her yıl on binlerce kuş ürüyor. Haziran ayında tamamlanan “Üreyen Kuş Atlası” çalışmalarıyla deltada üreyen kuşlar kayıt altına alındı, üreyen kuşların dağılımı ve bu türler üzerindeki tehditler belirlendi. Çalışmada 114 kuş türünün, UNESCO Dünya Doğa Mirası olmaya hazırlanan Gediz Deltası’nda ürediği tespit edildi.
Uluslararası öneme sahip bir sulak alan ekosistemi olan Gediz Deltası, her yıl on binlerce kuşun ürediği Türkiye’deki 312 Önemli Doğa Alanı’ndan (ÖDA) biri. Doğa Derneği uzmanları tarafından, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile DKMP İzmir Şube Müdürlüğü’nün izinleri ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ayni ve araç desteğiyle gerçekleştirilen “Üreyen Kuş Atlası” çalışmasıyla, Gediz Deltası’nın üreyen kuş türleri ve dağılımları ortaya kondu. Alanda gönüllülerin de katılımıyla geçtiğimiz nisan ayında başlayan Kuş Göçü İzleme Programı’nın devamı niteliğinde olan Üreyen Kuş Atlası çalışması, 15 Haziran’da tamamlandı. Çalışma sonunda Gediz Deltası’nda üreyen her bir kuşa ait üreme haritası oluşturuldu.
FLAMİNGOLARIN TÜRKİYE’DEKİ İKİ ÜREME ALANINDAN BİRİ
Dünya flamingo nüfusunun yaklaşık yüzde 10’una ev sahipliği yapan Gediz Deltası, aynı zamanda flamingoların Türkiye’de ürediği iki alandan birisi olma özelliği taşıyor. UNESCO Dünya Doğa Mirası kriterlerini sağlayan Gediz Deltası’ndaki flamingo üreme adasında, her yıl 18 ila 20 bin flamingo kuluçkaya yatıyor. Bu yıl da on binlerce yavru flamingo, Gediz Deltası’nda yaşama gözlerini açtı. İzmir şehri ve yaban hayatının iç içe geçtiği bir doğal alan olan Gediz Deltası, flamingoların yanı sıra tepeli pelikan, küçük kerkenez, mahmuzlu kızkuşu, kara gagalı sumru, akça cılıbıt ve kocagöz gibi kuş türlerinin de ürediği bir sulak alan ekosistemi olma özelliği taşıyor.
GÖNÜLLÜLERİN KATILIMIYLA GERÇEKLEŞTİ
Doğa Derneği ekibinin yürüttüğü Gediz Deltası Üreyen Kuş Atlası çalışmaları, gönüllülerin katılımıyla gerçekleşti. Mayıs ayında başlayan saha çalışmaları, Türkiye’nin farklı bölgelerinden gönüllülerin desteğiyle 15 Haziran’da tamamlandı. Çalışmalara katılan gönüllüler, kuş gözlemi konusunda deneyim kazanarak, üreyen kuşlara yönelik izleme çalışmalarının nasıl gerçekleştirildiğini, alanında uzman kuş gözlemcilerinden öğrenme şansı yakaladı.
ÜREYEN KUŞ TÜRLERİNDEKİ DEĞİŞİM GÖZLENDİ
Doğa Derneği Biyoçeşitlilik Araştırma Koordinatörü Şafak Arslan, Gediz Deltası’nda gerçekleştirdikleri Üreyen Kuş Atlası çalışmalarına yönelik olarak şunları söyledi: “2021 yılında Gediz Deltası’nda düzenli olarak kuş izleme çalışmalarına başladık. Mayıs ayının ilk haftası itibariyle deltanın tamamında Üreyen Kuş Atlası çalışmasını hayata geçirdik. Deltada aynı yöntemle bu çalışma en son 2006 yılında yapılmıştı. Bu çalışma sayesinde alandaki ve üreyen kuş türlerindeki değişimi görmüş olduk. Çalışma boyunca 114 kuş türünün üreme süreçlerine şahitlik ettik. Bu sayı, Türkiye’de üreyen kuş türü sayısının üçte birinden fazla. 2006 yılında yapılan çalışmayla kıyasladığımızda kuğu, tepeli guguk, ince gagalı martı, kızıl kirazkuşu, sarıasma ve kuzgun gibi türlerin deltada o yıllarda üremediğini, ancak artık üremeye başladıklarını tespit ettik.
ÜREME HARİTASI OLUŞTURULDU
Geçmiş çalışmalarda olduğu gibi nesli küresel ölçekte tehdit altına olan üveyik kuşunun da deltada ürediğini kayıt altına aldık. Çayır delicesi ve boz çinte gibi kuş türlerinin ise artık ne yazık ki alanda üremediğini gözlemledik. Çalışmanın sonunda her bir tür için üreme haritası oluşturduk. Bu haritalar sayesinde deltada üreyen her bir kuşun yuvasının yeri belirlenmiş oldu. Amacımız, Gediz Deltası’na yaşam olan bu alanları korumak ve devamlılığını sağlamak. Dileriz deltadaki biyolojik çeşitliliği tehdit edecek herhangi bir olumsuz projede, çalışmamız karar vericiler tarafından altlık olarak kullanılır ve kuşların yaşam alanları yok edilmez. Üreyen Kuş Atlası çalışmasından sonra deltadaki rutin kuş izleme çalışmalarını sürdüreceğiz. Sonbahar göç döneminde de göç izleme çalışmasıyla deltadaki çalışmalarımıza devam edeceğiz.”
İKİ MİLYON YAŞINDA!
İzmir’in Gediz Deltası’nda yapılan Üreyen Kuş Atlası çalışmasının, deltanın UNESCO Dünya Doğa Mirası ilan edilmesi için yürütülen süreç açısından önemini vurgulayan Doğa Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Dicle Tuba Kılıç, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu açıklamalarda bulundu: “Gediz Deltası, UNESCO’nun Dünya Doğa Mirası kriterlerini sağlayan, uluslararası ölçekte öneme sahip bir sulak alan. Kurulduğumuz 2002 yılından beri bu benzersiz doğal alanın hiçbir zarar görmeden yaşamaya devam etmesi için çalışmalar yürütüyoruz. Bu kapsamda yürüttüğümüz çalışmaların bir ayağını, Gediz Deltası’ndaki biyolojik çeşitliliği izlemek için gerçekleştirdiğimiz araştırmalar oluşturuyor. Gerçekleştirdiğimiz Gediz Deltası Üreyen Kuş Atlası çalışması, deltanın barındırdığı kuş çeşitliliğini ortaya koymak açısından çok değerli. Bu çalışmayla, Gediz Deltası’nda üreyen kuşların kapsamlı bir haritası ortaya çıkmış oldu. Yaklaşık iki milyon yaşında olan Gediz Deltası, uzun yıllardır doğaseverlerin ve bilim insanlarının çalışmalarıyla korunuyor. İnanıyoruz ki yürüttüğümüz bu çalışmalar, deltanın UNESCO Dünya Doğa Mirası ilan edilmesiyle taçlanacaktır.”
